Przejdź do zawartości

Kukuła czarnobrzucha

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kukuła czarnobrzucha
Phaenicophaeus diardi[1]
(Lesson, 1830)
Ilustracja
Ilustracja z 1849
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kukułkowe

Rodzina

kukułkowate

Podrodzina

kukułki

Plemię

Phaenicophaeini

Rodzaj

Phaenicophaeus

Gatunek

kukuła czarnobrzucha

Synonimy
  • Melias Diardi Lesson, 1830
  • Rhopodytes diardi (Lesson, 1830)[1]
Podgatunki
  • P. d. diardi (Lesson, 1830)
  • P. d. borneensis (Salvadori, 1874)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Kukuła czarnobrzucha[3] (Phaenicophaeus diardi) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kukułkowatych (Cuculidae). Występuje w Azji Południowo-Wschodniej – na Półwyspie Malajskim i w Indonezji.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy gatunek opisał René Primevère Lesson w 1830. Holotyp pochodzi z Sumatry (autor błędnie zapisał, że z Jawy). Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Melias Diardi[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza kukułę czarnobrzuchą w rodzaju Phaenicophaeus[5]. Niektórzy autorzy wydzielają osobny rodzaj Rhopodytes dla kukuły czarnobrzuchej, niebieskookiej (P. viridirostris), rdzawobrzuchej (P. sumatranus) i długosternej (P. tristis)[4]. IOC wyróżnia dwa podgatunki P. diardi[5].

Podgatunki i zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:

Możliwe, że pojawiają się również w południowym Laosie i Kambodży. Niegdyś ptaki tego gatunku występowały również w Wietnamie[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała wynosi 36–38 cm, znana masa ciała 55,8–75 g[6]. W sylwetce wyróżnia się długi ogon, jego długość (215–240 mm u samca, 207–241 mm u samicy) stanowi niemal połowę całkowitej długości ptaka. Głowę i szyję porastają pióra o jednolitej, łupkowoszarej barwie. Z przodu głowy występuje nagi, czerwony obszar. Kantarek wąski, czarny. Wierzch ciała łupkowoszary, jednak można dostrzec zielonkawy połysk w górnej części grzbietu. Skrzydła opalizujące, niebieskozielone. Spód ciała szary, broda, gardło i pierś jaśniejsze od wierzchu ciała. Boki, brzuch i pokrywy podogonowe szaroczarne. Na gardle i piersi występuje delikatne paskowanie wzdłuż stosin piór. Sterówki zielononiebiesko połyskujące, mają białe końcówki; ogon stopniowany[6]. Tęczówka jasnoniebieska do ciemnobrązowej, dziób żółtozielony u dorosłego, szary u młodego. Długość skrzydła u samca (n=10) 127–138 mm, u samicy (n=11) – 127–137 mm; długość dzioba: 25,4–32 mm u samca, 28–31 mm u samicy; długość skoku: 28,5–38,5 mm u samca, 28–32 mm u samicy[4].

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]

Środowiskiem życia kukuł czarnobrzuchych są lasy, zarośla wtórne, bagniste lasy deszczowe i zarośla bambusów[4]. Na Borneo stwierdzane do wysokości 915 m n.p.m., niegdyś do 1700 m n.p.m. Na Sumatrze do 900 m n.p.m., do 2000 m n.p.m. w Parku Narodowym Gunung Leuser. W Tajlandii zamieszkuje wiecznie zielone, nizinne lasy do wysokości 200 m n.p.m. Na Półwyspie Malajskim spotykany również na zapuszczonych plantacjach kauczukowców, lasach na torfowiskach oraz lasach z ingerencją człowieka. Na Sumatrze zamieszkują zarówno lasy pierwotne, jak i wtórne, namorzyny, nadrzeczne lasy na bagnach i ich obrzeża, lasy na torfowiskach oraz zarośla bambusów. Na Borneo kukuły czarnobrzuche zamieszkują lasy z udziałem dwuskrzydlcowatych, namorzyny, lasy wtórne oraz plantacje kakaowców i plantacje albicji (Albizia). Na wysokości 1700 m n.p.m. przedstawiciele P. diardi stwierdzani byli na Kinabalu, kiedy na nizinach występowały pożary[4].

Pożywieniem kukuł czarnobrzuchych są owady, w tym chrząszcze, mrówki, modliszkowate, prostoskrzydłe, gąsienice[4] i karaczany. Ptaki te rzadko latają; trzymają się gęstej roślinności. Poruszają się spiralą wokół pnia. Zwykle przebywają samotnie, niekiedy w grupach do 5 osobników[6].

W kontynentalnej części Azji sezon lęgowy trwa od stycznia do maja. Gniazdo to niechlujnie zbudowany, płytki kubeczek o głębokości 3–4 cm. Budulec stanowią gałęzie, wyściółkę zaś liście; gniazdo przypomina gołębie. Ptaki obojga płci zbierają materiał na gniazdo. W zniesieniu 2 kredowobiałe jaja. Przeciętnie u ptaków podgatunku nominatywnego mają wymiary 30,2 na 24,5 mm, a u reprezentantów R. d. borneensis – 29,3 na 24 mm. Poza tym brak danych[6].

Status i zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje kukułę czarnobrzuchą za gatunek bliski zagrożenia nieprzerwanie od 2000 (stan w 2016). Zagrożeniem jest postępująca wycinka lasów w południowo-wschodniej Azji. BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy[7]. Z drugiej strony sytuację kukuł czarnobrzuchych polepsza ich szeroki zakres wybieranych środowisk (w przypadku ptaków z Półwyspu Malajskiego). Są to ptaki ciche, skryte i tym samym rzadko obserwowane[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Phaenicophaeus diardi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Phaenicophaeus diardi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phaenicophaeini Horsfield, 1822 (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-30].
  4. a b c d e f g h i Payne, R.: Black-bellied Malkoha (Phaenicophaeus diardi). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (27 marca 2016)].
  5. a b c d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-07-30]. (ang.).
  6. a b c d e Johannes Erritzøe, Clive F. Mann, Frederik Brammer & Richard A. Fuller: Cuckoos of the World. A&C Black, 20121408142677, s. 247–248, seria: Helm Identifiation Guides.
  7. Black-bellied Malkoha Phaenicophaeus diardi. BirdLife International. [dostęp 2016-03-22].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]